De essentie over spreken voor publiek - Tip 3 (van 4)

In de vorige blogs gaf ik je de eerste twee van vier essentiële tips over spreken mee:

• ‘Ken je publiek + stem je verhaal erop af’
• ‘Zorg voor een goeie opener én afsluiter’.  

De derde tip is een klassieke 'instinker'.

Tip 3 – Is Powerpoint wel nódig?

Help, de projector of laptop doet het niet…

Het eerste wat sommige sprekers doen als ze de vraag krijgen om ergens te gaan spreken, is Powerpoint openen op hun computer of laptop. Want ja, voor een goeie presentatie of een goed verhaal heb je toch Powerpoint (of Prezi of Keynote) nodig?

Wel, stel je eens voor dat je aankomt op de plaats waar je mag spreken, en dat de organisatoren met een technisch probleem zitten. De lamp van de projector heeft net de geest gegeven, of de batterij van de laptop is leeg en er is geen oplader in de buurt, of iemand is het koppelstukje vergeten om van de laptop naar de projector te gaan. (Apple-gebruikers weten ongetwijfeld wat ik bedoel… :-)).

Dé vraag die je je dan moet stellen is: kan ik mijn verhaal ook zónder die Powerpoint brengen? En die vraag moet je je eigenlijk áltijd stellen: ‘Is Powerpoint echt onmisbaar om mijn verhaal goed te brengen?’

Waar Powerpoint (wel en niet) goed voor is

Soms kan Powerpoint best nuttig zijn, of zelfs nódig. ‘Een beeld zegt méér dan 1.000 woorden’, luidt een bekend cliché. Maar dat cliché is soms gewoon ook wáár. Als je specifieke mensen of een plek in de wereld wil tonen, uitleg wil geven over een ingewikkelde machine of minder bekende ingrediënten van een kookrecept in de kijker wil zetten, heb je vaak té veel woorden nodig om te omschrijven wat je bedoelt. Eén welgemikt beeld kan dan helpen.

Maar Powerpoint wordt veel te vaak ‘misbruikt’. Hele lappen tekst projecteren (en die dan woord voor woord voorlezen), tabellen met veel te veel informatie tonen, of een spervuur aan foto’s – ooit zag ik iemand er op een studiedag meer dan 160 (!) foto’s doorjagen in 30 minuten… :-)  – is meestal een gemakkelijkheidsoplossing. Ook al is er wellicht (veel) tijd in gekropen om de presentatie te maken.

Hou(d me)vast

Naast een gemakkelijkheidsoplossing is een Powerpointpresentatie voor veel sprekers vaak een houvast, een geheugensteuntje. En da’s begrijpelijk, want vaak heb je (of maak je) niet de tijd om je verhaal zo goed te memoriseren dat je geen spiekbriefje-op-het-scherm meer nodig hebt. Alleen, daar is Powerpoint niet voor bedoeld. Je kunt perfect een écht spiekbriefje met enkele geschreven kernwoorden in je hand of in de buurt houden zodat je je veilig voelt dat je de draad van je verhaal niet zult kwijtraken. De tijd die je dan uitspaart omdat je geen tot in de puntjes afgewerkte Powerpointpresenatie moet maken, kun je dan gebruiken om je verhaal in te oefenen. :-)

Wat wil je vertellen?

De eerste vraag die je je moet stellen – nog voor je er ook maar aan dénkt om Powerpoint al dan niet te openen – moet zijn: Wat is mijn kernboodschap? Die kernboodschap is de samenvatting van je verhaal in de lengte van een tweet (280 tekens), of korter. Dit is wat je wil dat je publiek achteraf van jouw verhaal onthoudt. Als je dit zélf niet weet, kun je moeilijk verwachten dat je publiek ‘mee’ is. :-) Besteed dus de nodige aandacht (en tijd) aan je antwoord op die cruciale vraag.

Zorg eerst dat je verhaal goed zit

Rond die kernboodschap ga je dan de rest van je verhaal bouwen, met bouwstenen die je verhaal ondersteunen. Pas als het verhaal dat je vertelt – in woorden dus – goed zit, stel je je de vraag of je Powerpoint écht nodig hebt om dat verhaal goéd te brengen. En als het antwoord ‘ja’ is, gebruik dan enkel die beelden die relevant zijn en laat alle overbodige franje weg.

Beelden in woorden

 Je kunt natuurlijk ook beelden in woorden gieten. Euh, ok, Stef, maar wat bedoel je daar precies mee: ‘beelden in woorden’??? Wel, het gehoor is maar één zintuig, maar jij kunt als spreker ook ándere zintuigen van je publiek aanspreken. Hoe? Door hun verbeelding te prikkelen. Dat kun je door ‘beeldrijk’ te vertellen: beschrijf de plek waar je was toen jou iets ergs/fijns overkwam (het weer, geuren, kleuren, mensen,…), vertel hoe je je voelde toen je over de finish liep in je eerste marathon (euforisch, afgemat, opgelucht,…) of wanneer je op je weg naar een bepaald doel plots met gigantische obstakels werd geconfronteerd (gefrustreerd, ontgoocheld, boos,…).

Beschrijf wat je meemaakte tot in de kleinste details. Mensen in je publiek zullen er zich op basis van jouw beeldrijke taal een éigen voorstelling van maken van hoe het voor jou was. En zo leven ze – met al hun zintuigen – bijna letterlijk ‘mee’ met jouw verhaal.

Alternatieve ‘beelden’

Er zijn ook sprekers die al hun creativiteit gebruiken om hun verhaal met een beeld kracht bij te zetten, zónder daarvoor Powerpoint uit de kast te (moeten) halen. Pre-corona gaf ik regelmatig groepstrainingen spreken voor publiek bij Vormingplus (nu Avansa) in Brugge. Iedereen kwam aan bod om voor de groep een verhaal te brengen. De enige ‘instructie’: het mocht maximum 15 minuten duren.

Meer dan eens werden we – de andere cursisten en ik als spreekcoach – heel aangenaam verrast. Een man vertelde, met een burn-out als aanleiding, een verhaal over draagkracht en draaglast. Hij had twee mandjes bij en een hoop rubber ballen. Door de ballen van het ene naar het andere mandje te verplaatsen, illustreerde hij hoe je in of uit balans kon raken. Een vrouw had dan weer twee handpopjes mee: een wolf en een schaap. Met verbindende communicatie als thema was het snel duidelijk welke uitspraken in een dialoog van de wolf of van het schaap kwam, en wat dus verbindend en niet-verbindend werkte. Geef toe, je moet het dus echt niet ver zoeken om met eenvoudige voorwerpen je punt te maken.

One more thing…

Een eenvoudige maar effectieve tip: door Powerpoint niét te gebruiken spring je er vaak uit tussen al die mensen die dat wél doen. We zijn het zó gewoon geworden dat een spreker een Powerpointpresentatie gebruikt, dat we aangenaam verrast zijn als iemand dat niét doet. :-) Doe er dus je voordeel mee!

Maar je kunt Powerpoint natuurlijk ook gebruiken om Powerpoint ‘in zijn hemd te zetten’. Tik in je zoekrobot maar eens de woorden 'Arnout Van den Bossche' en 'powerpoint' in, en geniet van dit hilarische maar o zo rake filmpje.

Meer weten?

Ken je de 10 grootste misverstanden over spreken voor publiek al? Nee, je moet er niet zelf naar op zoek. :-) Je vindt ze gebundeld in het e-book dat je hier kunt downloaden. En zo krijg je meteen ook regelmatig nieuwe tips in je mailbox. Doe er je voordeel mee!